अर्जुनप्रसाद मैनाली
नेपाल वैदेशिक रोजगारीमा निर्भर देश हो। हरेक वर्ष लाखौँ नेपाली युवा रोजगारको खोजीमा विभिन्न देशहरूतर्फ जाने गर्छन्। तीमध्ये संयुक्त अरब इमिरेट्स (युएई) नेपाली कामदारको प्रमुख रोजगारी गन्तव्य रहँदै आएको देश हो। तर पछिल्ला महिनाहरूमा युएई सरकारले नेपाली श्रमिकका लागि नयाँ भिसा वितरण अस्थायी रूपमा बन्द गरेपछि नेपालको वैदेशिक रोजगारी क्षेत्रमा गहिरो संकट उत्पन्न भएको छ।
रोजगारीका अवसर गुम्नु
युएईमा निर्माण, सेवा, होटल, र सुरक्षाजस्ता क्षेत्रमा हजारौँ नेपाली कार्यरत छन्। युएईमा भिसा बन्द भएपछि नयाँ श्रमिक पठाउने प्रक्रिया रोकिएको छ। वैदेशिक रोजगारमा जान तयारीमा रहेका युवाहरू बेरोजगार बनेका छन्। कतिपयले रोजगार एजेन्सीमार्फत ऋण लिएर काममा जान तयारी गरेका थिए, तर भिसा बन्द हुँदा उनीहरू आर्थिक र मानसिक दुवै रूपमा संकटमा परेका छन्।
वैदेशिक आम्दानीमा गिरावट
नेपालको कुल आम्दानीको ठूलो हिस्सा रेमिट्यान्सबाट आउँछ। युएईमा कार्यरत नेपालीहरूले पठाउने रेमिट्यान्सले देशको अर्थतन्त्रलाई सन्तुलित राख्ने महत्त्वपूर्ण भूमिका खेलेको छ। तर नयाँ कामदार पठाउन नसक्दा निकट भविष्यमा रेमिट्यान्स रकममा गिरावट आउने सम्भावना बढेको छ। यसले देशको वित्तीय स्थायित्वमा पनि नकारात्मक असर पार्नेछ।
म्यानपावर कम्पनी र प्रशिक्षण केन्द्रमा असर
वैदेशिक रोजगार व्यवसायी र म्यानपावर कम्पनीहरू युएईमा श्रमिक पठाउने प्रमुख माध्यम हुन्। भिसा बन्द भएपछि ती कम्पनीहरूको व्यापार ठप्पजस्तै भएको छ। प्रशिक्षण केन्द्रहरूमा कामदारहरूको सङ्ख्या घटेको छ, जसले रोजगारी अवसर सृजनामा पनि अवरोध ल्याएको छ।
युवाहरूमा निराशा र वैकल्पिक खोज
देशभित्र रोजगारका अवसर सीमित भएकाले वैदेशिक रोजगारी युवाहरूको पहिलो प्राथमिकता बनिरहेको छ। युएईले भिसा बन्द गरेपछि युवाहरू निराश बनेका छन्। कतिपयले अब मलेसिया, कतार, साउदी अरब र अन्य मुलुकमा जाने विकल्प खोज्न थालेका छन्। यद्यपि, ती देशहरूमा पनि प्रतिस्पर्धा उच्च भएको कारण सबैलाई रोजगारी पाउन सहज छैन।
सरकारी प्रयास र कूटनीतिक पहल
नेपाल सरकारले युएईसँग कूटनीतिक वार्ता अघि बढाउने तयारी गरेको बताएको छ। श्रम मन्त्रालय र परराष्ट्र मन्त्रालयले भिसा बन्दीको कारण बुझ्न र समाधान खोज्न युएई सरकारसँग छलफल गरिरहेको दाबी गरे पनि ठोस परिणाम भने देखिएको छैन। सरकारको सुस्त कूटनीतिक कार्यशैलीले समस्या अझै लामो समयसम्म कायम रहने चिन्ता बढाएको छ।
सामाजिक र आर्थिक प्रभाव
भिसा बन्दीले केवल वैदेशिक रोजगारी क्षेत्रमै होइन, सामाजिक संरचनामा पनि असर पारेको छ। वैदेशिक रोजगारीमा आश्रित परिवारहरू आम्दानी अभावको चिन्तामा छन्। ऋण तिर्न नसक्ने समस्या, घरेलु झगडा, र सामाजिक तनावजस्ता समस्याहरू बढ्न थालेका छन्।
निष्कर्ष
युएईले भिसा बन्द गर्दा नेपालको वैदेशिक रोजगारी, अर्थतन्त्र र समाज तीनै पक्षमा प्रत्यक्ष असर परेको छ। युवाहरूको भविष्य अनिश्चित बनेको छ भने देशको आम्दानी स्रोतमा कमी आउने जोखिम बढेको छ। यस्तो अवस्थामा सरकारले केवल कूटनीतिक प्रयासमा सीमित नभई वैकल्पिक रोजगार गन्तव्यहरूको खोजी, देशभित्रै उत्पादनमुखी उद्योग र उद्यमशीलता प्रवर्द्धनमा ध्यान दिन जरुरी छ। देशभित्रै रोजगारीका अवसर सिर्जना गर्न सकियो भने युवाहरू वैदेशिक श्रममा निर्भर हुनुपर्ने अवस्था घट्नेछ र यस्ता समस्या भविष्यमा दोहोरिनबाट पनि बच्न सकिन्छ।