राष्ट्रपति भ्लादिमिर पुटिनले मङ्गलबार एक संशोधित आणविक सिद्धान्तमा हस्ताक्षर गर्दै आणविक शक्तिद्वारा समर्थित कुनै पनि राष्ट्रले रूसमाथि गरेको परम्परागत आक्रमणलाई उहाँको देशमाथि संयुक्त आक्रमण मानिने घोषणा गर्नुभएको छ ।
पुटिनको नयाँ आणविक प्रतिरोध नीतिको समर्थन सन् २०२२ फेब्रुअरी २४ मा उहाँले युक्रेनमा सैनिक पठाएको एक हजारौँ दिनमा आएको छ ।
यो अमेरिकी राष्ट्रपति जो बाइडेनको युक्रेनलाई अमेरिकी–आपूर्ति गरिएका लामो दूरीका क्षेप्यास्त्रहरूले रूसभित्रका लक्ष्यहरूमा आक्रमण गर्न दिने निर्णयपछि आएको हो ।
रुसमा कुनै पनि ठूलो हवाई आक्रमणले आणविक प्रतिक्रियालाई ट्रिगर गर्न सक्छ भन्ने सिद्धान्तमा हस्ताक्षर गर्दा मस्कोले युक्रेनमा सुस्त गतिमा आक्रमण गरिरहेको बेला पश्चिमलाई पछाडि हट्न बाध्य पार्न देशको आणविक हतियार प्रयोग गर्न पुटिनको तयारीलाई देखाउँछ ।
बाइडेनको निर्णयपछि जानाजानी अद्यावधिक गरिएको सिद्धान्त जारी गरिएको हो कि भनेर सोधिएको प्रश्नमा क्रेमलिनका प्रवक्ता दिमित्री पेसकोभले उक्त दस्तावेज ‘समयमै’ प्रकाशित भएको र पुटिनले सरकारलाई यस वर्षको सुरुमा यसलाई ‘वर्तमान स्थितिअनुरूप’ बनाउन निर्देशन दिनुभएको बताउनुभयो ।
पुटिनले सेप्टेम्बरमा प्रस्तावित संशोधनहरू छलफल गर्ने बैठकको अध्यक्षता गर्दा आणविक सिद्धान्तमा परिवर्तनहरूको पहिलो घोषणा गर्नुभएको थियो ।
युक्रेनलाई पश्चिमी–आपूर्ति गरिएका लामो दूरीका हतियारहरू रूसी क्षेत्रमा प्रहार गर्न दिनुको अर्थ रूस र नाटो युद्धमा छन् भन्ने हुनेछ भन्दै पुटिनले पहिले नै अमेरिका र अन्य नाटो सहयोगीहरूलाई चेतावनी दिनुभएको थियो ।
‘आणविक शक्तिको सहभागिता वा समर्थन’ भएको गैर–आणविक शक्तिद्वारा रुसविरुद्धको आक्रमणलाई उनीहरूको ‘रूसी सङ्घमाथि संयुक्त आक्रमण’ का रूपमा हेरिने अद्यावधिक गरिएको सिद्धान्तमा भनिएको छ ।
सिद्धान्तले रूस र यसको सहयोगी बेलारुसको ‘सार्वभौमिकता र क्षेत्रीय अखण्डताका लागि महत्त्वपूर्ण खतरा’ उत्पन्न गर्ने आणविक आक्रमण वा परम्परागत आक्रमणको प्रतिक्रियामा रुसले आणविक हतियारहरू प्रयोग गर्नसक्ने जोड दिन्छ । यो व्याख्याका लागि व्यापक स्थान छोड्ने अस्पष्ट सूत्रीकरण हो ।
यस्तो आक्रमणले आणविक प्रतिक्रियालाई आवश्यक रूपमा ट्रिगर गर्नेछ कि भनेर यसले निर्दिष्ट गर्दैन । यसले आणविक प्रतिरोधका प्रमुख सिद्धान्तहरूमध्ये ‘आणविक प्रतिरोधको सम्भावित प्रयोगको मापन, समय र स्थानको अनिश्चितता’ उल्लेख गर्दछ ।
सैन्य गठबन्धन वा गठबन्धनको सदस्यद्वारा रुसविरुद्धको आक्रमणलाई ‘सम्पूर्ण ब्लकद्वारा आक्रमण’ का रूपमा हेरिने पनि दस्तावेजमा उल्लेख गरिएको छ । यो नाटोलाई स्पष्ट सन्दर्भ हो ।
साथै उनीहरूले ब्यालेस्टिक र क्रुज मिसाइल, विमान, ड्रोन र अन्य उडान वाहनहरू समावेश भएको ठूलो हवाई आक्रमणको स्थितिमा प्रयोग गर्न सकिने उल्लेख गर्दै यसले सिद्धान्तका पहिलेका संस्करणहरूको तुलनामा अधिक विस्तृत रूपमा आणविक हतियारहरू प्रयोग गर्ने अवस्थाहरू उल्लेख गर्छ ।
विस्तृत सूत्रले कागजातको अघिल्लो संस्करणको तुलनामा सम्भावित आणविक हतियार प्रयोगका लागि ट्रिगरहरूलाई उल्लेखनीय रूपमा फराकिलो बनाएको देखिन्छ । यसले ब्यालेस्टिक मिसाइलले आक्रमण गरेमा रुसले आफ्नो आणविक हतियारहरू प्रयोग गर्नसक्ने बताएको छ ।
तीस वर्षभन्दा बढी समयदेखि बेलारूसमा कठोर शासन गर्नुभएका राष्ट्रपति अलेक्जेन्डर लुकाशेन्को रूसी अनुदान र समर्थनमा भर पर्नुभएको छ । उहाँले रूसलाई युक्रेनमा सैनिक पठाउन र केही रणनीतिक आणविक हतियार तैनाथ गर्न आफ्नो देशको भूभाग प्रयोग गर्न अनुमति दिनुभएको छ ।
पुटिनले युक्रेनमा सैनिक पठाएयता उहाँ र अन्य रूसी आवाजहरूले किएभलाई समर्थन बढाउनबाट रोक्न पश्चिमलाई रूसको आणविक भण्डारको बारम्बार धम्की दिनुभएको छ ।
अघिल्लो संस्करणले पश्चिमलाई युक्रेनलाई सहयोग बढाउनबाट रोक्न असफल भएको र मस्कोले आणविक हतियारको सहारा लिने छैन भन्ने धारणा सिर्जना गरेको तर्क गर्दै रुसी बाजहरूले महिनौँदेखि यो सिद्धान्तलाई कडा बनाउन आह्वान गर्दै आएका छन्।
